[ad_1]
ashok.suryavanshi@timesgroup.com
ज्यांनी बिटकॉइनचे व्यवहार केले असतील, त्यासंबंधी वाचले असेल, त्यांनी ब्लॉकचेन हा शब्द अनेकदा ऐकला, वाचला असेल. पण ब्लॉकचेन आणि बिटकॉइन या संपूर्ण स्वतंत्र गोष्टी आहेत. ब्लॉकचेन हा असा समुद्र आहे, ज्यात बिटकॉइन हे एखाद्या छोट्याशा माशाप्रमाणे आहे. हा समुद्र येत्या काही वर्षांत जगभरातील तंत्रज्ञानाला आपल्या अंतरात साठविण्यासाठी हळूहळू विस्तारतो आहे. सोप्या भाषेत, ब्लॉकचेन ही एक प्रकारची भासमान खातेवही (virtual ledger) आहे, ज्यात आपले सर्व प्रकारचे व्यवहार डिजिटल पद्धतीने नोंदविले जाणार असून, ते अत्यंत सुरक्षित आणि गोपनीय असणार आहेत. विशेष म्हणजे ही नोंद कुठल्याही एका ठिकाणी राहणार नसून ती बहुकेंद्री पद्धतीने जगभर विखुरलेली असेल. त्यासाठी ‘पब्लिक की’ आणि ‘प्रायव्हेट की’ अशा दोन चाव्या (पासवर्ड) असतील. या दोन्ही चाव्यांशिवाय त्या माहितीत बदल करणे कोणाला शक्य होणार नाही.
गुंतागुंतीची प्रक्रिया
खरेतर ही अत्यंत गुंतागुंतीची तांत्रिक प्रक्रिया आहे. ब्लॉकचेन ही असंख्य ब्लॉक्सची एक साखळी आहे. डाटाची विशिष्ट साठवण क्षमता असलेल्या प्रत्येक ब्लॉकमध्ये हजारो व्यवहार नोंदवलेले असतील. दोन ब्लॉक्स हॅशने जोडलेली असतील. हा हॅश म्हणजे गुंतागुंतीच्या गणितांचा एक कोड असेल. एखाद्याला माहिती हॅक करायची असेल तर या हॅशची गुंतागुंतीची गणिते किंवा कोड सोडवावा लागेल, जे खूपच कठीण काम आहे. केवळ एवढेच नाही तर विशिष्ट एका ब्लॉकमधील विशिष्ट एका व्यवहारापर्यंत जाण्यासाठी असे असंख्य हॅश डिकोड करावे लागतील, जे जवळपास अशक्यच आहे. त्यामुळे हे व्यवहार पूर्णपणे सुरक्षित राहणार असल्याचा दावा केला जात आहे. या प्रत्येक ब्लॉकमध्ये यूजरचे व्यवहार डिजिटल रुपात साठवलेले असतात, जे त्या साखळीतील सर्वांना पाहता येणे शक्य होते. डिजिटल सहीने हे व्यवहार सुरक्षित केलेले असतील. इतर कोणी या डिजिटल स्वाक्षरीत किंवा माहितीमध्ये छेडछाड करणे, बदल करणे जवळपास अशक्यच असेल.
प्रत्येक व्यवहाराची नोंद
कितीही जुन्या व्यवहाराची नोंद त्यात असेलच पण नवीन प्रत्येक व्यवहारही त्यात नोंदविला जाईल. म्हणजे सगळी माहिती एकाच ठिकाणी उपलब्ध होऊ शकेल. उदाहरणार्थ- आपण एखादी वस्तू खरेदी केली असेल तर ती वस्तू कोणत्या कंपनीकडून खरेदी केली तिची सर्व माहिती, त्या उत्पादनासाठी वापरलेला कच्चा माल, त्याची गुणवत्ता, त्याच्याशी संबंधित विविध प्रमाणपत्रे, संबंधित वस्तूविषयी तांत्रिक माहिती, ग्राहकापर्यंत वितरण करणाऱ्या डिस्ट्रिब्यूटर, रिटेलरची इत्थंभूत माहिती, ग्राहकाची माहिती अगदी सगळे त्यावर नोंदविले जातील. समजा क्ष या शेतकऱ्याने युरोपात द्राक्षे पाठविली तर ती खाण्यासाठी ज्या व्यक्तीपर्यंत पोहतील त्या व्यक्तीला ती कोणाच्या शेतातून आली आहेत, त्यावर कोणती औषधे मारली आहेत, त्यातील कंटेंट काय आहे, द्राक्षांमध्ये काय कंटेंट आहे, त्याची क्वालिटी, शेतकऱ्याकडून माल पाठविणारा एजंट, कोणत्या कंपनीच्या जहाजाने माल संबंधित देशात गेला, त्या देशातील कोणत्या व्यापाऱ्याने तो घेतला, त्याच्या सर्व व्यवहारांची नोंद, आर्थिक माहिती आदी सर्व संबंधित ग्राहकाला तर कळेलच, शिवाय त्या साखळीतील जेवढे लोक आहेत, त्या सर्वांना ही माहिती उपलब्ध होईल. विशेष म्हणजे यात कोणी फेरफार करण्याचा प्रयत्न केलाच, तर या साखळीतील संबंधित सर्व लोकांना त्याविषयी तत्काळ समजेल.
अमर्याद उपयुक्तता
ब्लॉकचेनची उपयुक्तता अमर्याद असेल. ब्लॉकचेनमुळे मध्यस्थांची गरज संपेल. प्रत्यक्ष आर्थिक व्यवहार करणाऱ्या बँकांचीही गरज उरणार नाही. सर्व व्यवहार प्रत्येकजण आपापल्या पातळीवर अत्यंत सुरक्षितरित्या करू शकेल. भविष्यात डिजिटल चलनाचाच वापर केला जाईल. केवळ बँकाच नव्हे तर शेती, शिक्षण, माध्यमे, उद्योग, पायाभूत क्षेत्रे अशा सर्वच क्षेत्रांमध्ये ब्लॉकचेन या तंत्रज्ञानाचा अमर्याद वापर करता येणार आहे. विशेष म्हणजे यातून काळ्या पैशांनाही पायबंद बसण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे. ज्याच्याकडे बौद्धिक संपत्ती आहे, त्याच्यासाठी हे तंत्रज्ञान वरदान ठरणार आहे.
डिजिटल चलनाची नांदी
डिजिटल चलनासाठीही ब्लॉकचेन हा प्लॅटफॉर्म आहे. याद्वारे प्रत्येकजण एकमेकांशी प्रत्यक्ष पैशांची देवघेव न करता व्यवहार करू शकेल. प्रत्यक्षात पैसे छापण्याची गरज संपून जाईल. यामुळे काळ्या पैशांना आळा बसेल, शिवाय बँकांमध्ये प्रत्यक्ष पैसा साठविण्याची गरज संपल्यामुळे बँकांचीही गरज हळूहळू कमी होत जाईल. आपल्या ब्लॉकमध्ये आपले व्हर्च्युअल पैसे सुरक्षित राहतील आणि आपल्याला ते हवे त्या व्यक्तीला व्हर्च्युअली देता-घेता येतील. बिटकॉइन या खासगी डिजिटल चलनानंतर ब्लॉकचेनची उपयुक्तता जगाला समजली. चीनने ही गरज ओळखून १ जानेवारी २०२० पासून डिजिटल चलनासाठी कायदा अस्तित्वात आणला असून, रेनमिन्बी नावाचे डिजिटल चलन बाजारात आणण्याची जोरदार तयारी सुरू केली आहे. फेसबुकने आपले ‘लिब्रा’ नावाचे डिजिटल चलन बाजारात आणल्यानंतर चीनने हा विषय गांभीर्याने घेतला. यामुळे युरोपीयन देशांनाही धडकी भरली आहे. भारत डिजिटल चलनाच्या विरोधात असला तरी भविष्यातील अपरिहार्यता पाहता ई-रुपया बाजारात आणावाच लागणार आहे. कारण, माहितीच्या या युगात जो तंत्रज्ञानात आघाडी घेईल, तोच राजा असेल.
[ad_2]
Source link